opublikowano 19.12.2020
Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie.
Tarczyca, choć jest niewielka, to pełni wiele bardzo ważnych funkcji, a jej nieprawidłowe funkcjonowanie może wywołać w organizmie szereg problemów. Jednym z najczęściej występujących schorzeń tarczycy jest niedoczynność tego gruczołu. Może ona mieć charakter pierwotny lub być wynikiem przewlekłego stanu zapalnego w wyniku choroby autoimmunologicznej, jaką jest Hashimoto.
W wyniki niedoczynności tarczycy następuje zwolnienie procesów metabolicznych, co bardzo często prowadzi do nadwagi i otyłości. Chorobie towarzyszą również nieprzyjemne obrzęki, ociężałość, problemy z koncentracją i złe samopoczucie. Zarówno w pierwotnej, jak i wtórnej niedoczynności tarczycy, oprócz leczenia farmakologicznego, bardzo duże znaczenie ma dieta i aktywność fizyczna. Zdrowy tryb życia znacznie przyczynia się do złagodzenia objawów choroby i poprawia efekty leczenia. Sprawdź, jak przebiega niedoczynność tarczycy i na czym polega dieta tarczycowa.
Jak działa tarczyca?
Tarczyca jest niewielkim narządem miąższowym, który możemy wyczuć na dolnej części szyi. Produkuje ona takie hormony jak trójjodotyronina T3 oraz tyroksyna T4. Odgrywają one niebagatelną rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu. Biorą udział między innymi w takich procesach jak:
Regulacja metabolizmu węglowodanów i tłuszczów.
Hormony tarczycy biorą udział w procesach wchłaniania glukozy i galaktozy oraz rozkładzie tłuszczów. Ma to ogromne znaczenie dla poprawnego przebiegu podstawowych procesów metabolicznych w organizmie.
Synteza białek
Stymulują syntezę białek i biorą aktywny udział w procesach wzrostowych. W okresie pokwitania wzmagają wydzielanie hormonu wzrostu, co jest niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka.
Przyswajanie witamin
Biorą udział w przyswajaniu przez ustrój takich niezbędnych dla zdrowia i życia witamin jak witamina C, witamina D, B2, oraz B12.
Regulacja gospodarki wapniowej w organizmie.
Poprzez regulacje gospodarki wapniowej i fosforanowej odgrywają ogromną rolę w prawidłowym metabolizmie tkanki kostnej, są więc odpowiedzialne za zdrowie naszych kości i zębów.
Hormony tarczycy biorą udział w regulacji tętna przez rozluźnienie mięśni gładkich w ścianach naczyń krwionośnych.
Wpływają na przebieg cyklu miesiączkowego.
Często kobiety cierpiące na schorzenia tarczycy borykają się z zaburzeniami cyklu i mają problemy z zajściem w ciążę oraz je j donoszeniem.
Na czym polega niedoczynność tarczycy?
Z niedoczynnością tarczycy mamy do czynienia wtedy, gdy gruczoł ten produkuje zbyt mało hormonów. Choroba może mieć charakter pierwotny lub wtórny.
Pierwotna niedoczynność tarczycy jest spowodowana uszkodzeniem struktury gruczołu, w wyniku czego następuje spadek produkcji hormonów T3 oraz T4.
Z kolei przy wtórnej niedoczynności mamy do czynienia z zaburzeniami prawidłowej pracy tarczycy, które wynikają z dysfunkcji przysadki mózgowej lub podwzgórza, które to kontrolują prawidłową pracę tarczycy. Prowadzi to do zmniejszenia ilości wydzielanych hormonów.
W praktyce najczęściej występuje pierwotna niedoczynność tarczycy, która spowodowana jest przez takie czynniki jak niedobór jodu, uszkodzenie tarczycy podczas farmakoterapii na przykład Amidaronem, lub bardzo często diagnozowane- zwłaszcza u kobiet- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli choroba Hashimoto.
W przeszłości najczęściej do niedoborów jodu powodujących nieprawidłowości w pracy tarczycy dochodziło w rejonach górskich, gdzie naturalnie występuje mało tego pierwiastka. U osób dorosłych powodowało to pojawienie się wola, a u dzieci kretynizm. Obecnie niedobór jodu występuje stosunkowo rzadko ze względu na powszechne jodowanie soli kuchennej. Bogatymi źródłami jodu w diecie są również ryby morskie i owoce morza, do których obecnie wszyscy mamy dostęp.
Etiologia autoimmunologicznego zapalenia tarczycy zwanego chorobą Hashimoto nadal nie jest do końca poznana. Badania pokazują jednak, że ogromne znaczenie zarówno w jej profilaktyce, jak i leczeniu ma zdrowy tryb życia oraz odpowiednia dieta. W powstawaniu choroby istotne mogą być też czynniki genetyczne, obecność innych chorób autoimmunologicznych takich jak cukrzyca typu 1 i celiakia, oraz niedobór selenu, który upośledza prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Zapalenie tarczycy Hashimoto początkowo może przebiegać z nadczynnością gruczołu, a później w wyniku przewlekłego stanu zapalnego oraz zwłóknienia i uszkodzenia tkanki gruczołowej, dochodzi do ograniczenia produkcji hormonów tarczycy i pojawia się jej niedoczynność. Schorzenie to częściej dotyka kobiety niż mężczyzn.
Diagnostyka Hashimoto polega na wykonaniu badań krwi oraz USG narządu. O chorobie świadczy podwyższony poziomu hormonu TSH, obniżony T3 i T4, oraz obecność we krwi przeciwciał anty-TPO i anty-TG, a także niekiedy anty- TSH.
Objawy niedoczynności tarczycy to:
- wzrost masy ciała (często pojawia się nadwaga i otyłość),
- obrzęki,
- skurcze mięśni,
- ciągłe uczucie zimna,
- osłabienie,
- chroniczne zmęczenie,
- zaburzenia pamięci,
- u dzieci niedorozwój umysłowy- kretynizm,
- suchość skóry,
- zaparcia,
- nieregularne miesiączki i problemy z zajściem w ciążę,
- poronienia,
- ginekomastia, czyli powiększenie się piersi u kobiet.
Czy dieta może pomóc w leczeniu niedoczynności tarczycy?
Zdecydowanie tak. Potwierdziły to liczne badania naukowe. Przestrzeganie kilku prostych zasad dietetycznych może znacząco redukować objawy choroby.
Dieta przy niedoczynności tarczycy powinna:
Być lekkostrawna i o odpowiedniej kaloryczności.
W związku z zaburzeniami metabolicznymi w wyniku nieprawidłowości funkcji tarczycy często dochodzi do zwiększenia masy ciała, nawet przy tej samej kaloryczności spożywanych posiłków. Dlatego u wielu pacjentów pojawia się nadwaga i otyłość. Dieta powinna być wiec niskokaloryczna i lekkostrawna, ale nie bardzo restrykcyjna, ponieważ mogłoby to jeszcze bardziej rozregulować metabolizm. W obliczeniu naszego zapotrzebowania kalorycznego i ułożeniu zbilansowanego jadłospisu pomoże konsultacja z dietetykiem.
Niezwykle ważny jest również sposób przygotowywania posiłków. Unikajmy smażenia, dania lepiej przygotowywać na parze, piec w piekarniku lub grillować. Dzięki temu będą lekko strawne i zdrowe.
Obfitować w zdrowe tłuszcze.
zmy do naszej diety nienasycone tłuszcze roślinne, zwłaszcza te z grupy Omega-3, które są bardzo korzystne dla osób borykających się z chorobą Hashimoto. Znajdują się one w oleju lnianym, rzepakowym, siemieniu lnianym oraz rybach morskich.
Warto również spożywać zdrowe tłuszcze zawarte w orzechach, awokado oraz oliwie z oliwek, która jest podstawą diety śródziemnomorskiej, uważanej za najkorzystniejszą dla osób z chorobami tarczycy.
Z kolei unikać powinniśmy tłuszczów nasyconych, ponieważ wykazują one działanie prozapalne i przyczyniają się do pogłębienia się procesów zapalnych w gruczole tarczycowym.
Występują one w:
- tłustym mięsie takim jak wieprzowina,
- wędlinach,
- serze żółtym i topionym,
- boczku, słoninie i podrobach.
Trzeba też unikać twardych margaryn oraz pieczywa cukierniczego (ciastka, drożdżówki, pączki), które zawieraj kwasy tłuszczowe typu trans.
Być wysokobiałkowa.
W diecie tarczycowej białko powinno pokrywać około 15% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Przyspieszy ono metabolizm organizmu i regenerację gruczołu tarczycowego. Korzystne jest więc włączenie do diety chudego mięsa (dróg, królik, cielęcina), chudego nabiału (twarogi, jogurty i kefiry bez cukru), oraz jaj.
Mieć niski indeks glikemiczny.
Bardzo często problemem z tarczycą towarzyszy insulinooporność oraz cukrzyca. Dlatego dieta tarczycowa powinna zawierać jak najwięcej produktów, które mają niski indeks glikemiczny i nie powodują nagłych wahań poziomu cukru we krwi. Zastąpmy więc białe pieczywo pszenne oraz biały ryż i makaron produktami pełnoziarnistymi. Węglowodany złożone trawione są wolno, co sprzyja uregulowaniu stężenia glukozy we krwi.
Zawierać jod.
Pierwiastek ten jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, których przy niedoczynności jest zbyt mało, dlatego ważne jest, aby zadbać o jego odpowiednią podaż w diecie. Jod znajdziemy w rybach morskich i owocach morza, soli jodowanej i morskiej, a także w algach chlorella i spirulina.
Nie zawierać produktów wolotwórczych.
Niektóre pokarmy (wolotwórcze) utrudniają przyswajanie jodu. Powinni ich unikać chorzy na niedoczynność tarczycy. Znajdują się wśród nich warzywa kapustne takie jak brukselka, kalafior, brokuł, kapusta. Niewskazane jest też spożywanie produktów zawierających soję.
Opierać się na podstawowych zasadach zdrowego żywienia.
Optymalną dietą dla chorych na niedoczynność tarczycy jest dieta śródziemnomorska, która jest bardzo bogata w świeże warzywa i owoce, produkty z pełnego ziarna, ryby i owoce morza, oraz chude produkty białkowe.
Niezwykle ważne jest również przestrzeganie podstawowych zasad zdrowego żywienia takich jak jadanie 5 posiłków dziennie i możliwie stałych porach (pomoże to ustabilizować metabolizm), spożywanie dużych ilości błonnika pokarmowego (poprawi to perystaltykę jelit i zapobiegnie zaparciom). Nie zapominajmy również o piciu co najmniej 1, 5 litra wody dziennie. U osób z niedoczynnością tarczycy wskazane jest picie wody bogatej w jod.
Oprócz przyjmowania leków przepisanych przez lekarza i wprowadzenia zmian w codzienne diecie powinniśmy również być bardziej aktywni fizycznie. Regularne uprawianie sportu pomoże przyspieszyć metabolizm i korzystnie wpłynie na funkcjonowanie całego organizmu. Najlepsze dla osób z niedoczynnością tarczycy są sporty aerobowe. Warto na co dzień poświęcić 30 minut na umiarkowaną aktywność fizyczną na świeżym powietrzu, na przykład spacery, czy jazdę na rowerze, a trzy razy w tygodniu wykonywać ćwiczenia typu kardio. W dopasowaniu rodzaju aktywności fizycznej do naszych potrzeb pomoże rozmowa z trenerem osobistym.
